Zojuist teruggekomen uit Indonesië waar wij in Tentena op Sulawesi, het voormalige Celebes geopereerd hebben. Dit was een initiatief vanuit de Projektgroep Deldense Kerken (PDK). Annelies van Hagen, oud Deldenaar, en wonende in Tentena met man en twee kinderen had opgemerkt dat in haar woonplaats aan het wonderschone Poso Meer, veel kinderen en volwassenen met hazenlippen, gespleten gehemeltes, ernstige brandwonden en andere verminkingen, nooit geopereerd konden worden, omdat de mogelijkheden ter plaatse ontbraken en er geen geld was om in Makassar, de hoofdstad van Sulawesi, reconstructieve chirurgie te ondergaan. Met financiële steun van PDK kon een plastisch chirurgisch team vanuit Twente uitgezonden worden naar Tentena. Marten van Wijhe, als anesthesist, Ida Burkink als OK assistente en ik als plastisch chirurg hebben al vele jaren samen in Azië, Afrika, Oceanië of Zuid-Amerika reconstructieve operaties uitgevoerd, ditmaal dus Sulawesi. Met twee aluminium kisten vol medische apparatuur, medicamenten en instrumenten kwamen we na 3 dagen reizen in Tentena aan.
Daar troffen we in het eenvoudige locale ziekenhuis de gebruikelijke derde wereld medische dramatiek aan. Mensen met afzichtelijke verminkingen die hier al lang niet meer bestaan. Niet alleen kinderen met hazenlippen maar ook volwassenen met nooit geopereerde spleten in het gelaat en gehemelte, waardoor zij sociale outcasts zijn geworden, of patiënten met nooit geopereerde brandwonden, waardoor afschuwelijke vergroeiingen zijn ontstaan, handen tot een bol van vlees, benen en voeten volledig kromgetrokken, waardoor lopen niet meer mogelijk is, armen die niet meer gestrekt kunnen worden omdat zij aan het lichaam vastgebakken zijn, of een hoofd voorovergebogen vastgegroeid op het borstbeen, waardoor zij niet meer normaal kunnen functioneren en voor zichzelf zorgen.
Het bekende ritueel begint. Ik worstel mij door een onafzienbare patiënten menigte heen, de ernstige gevallen selecterend voor operatie en de minder ernstige gevallen teleurstellend. Marten en Ida hun kisten uitpakkend en met uiterst beperkte middelen toch een infrastructuur opbouwend waarmee wij net veilig genoeg de noodzakelijke operaties kunnen uitvoeren.
Niets uitslaapkamer, niets intensive care, niets normale verpleegkundige nazorg, niets fysiotherapie, niets moderne bewakingsapparatuur, niets uitgebreide moderne instrumenten, maar in overdrachtelijke zin met een kromme spijker alles moeten doen. Wij hebben geleerd inventief te zijn en met een minimum aan instrumenten, hechtmateriaal en apparatuur toch voorzieningen te treffen die werken daar mogelijk maakt.
Marten heeft een paar kleine zuurstofmetertjes op batterijen die normaal eigenlijk in alpine sport gebruikt worden, maar, kleiner dan een luciferdoosje, de kastengrootte computer gestuurde narcose bewakingsapparatuur, toch redelijk kunnen vervangen. In plaats van dure digitale infuus pompen, voldoet een spuit aangesloten op een veer met een dun slangetje ook. Ida geeft mij een soort hand kaasschaafje en houten plankje in plaats van een pneumatische automatische huid-afschaaf-machine voor huidtransplantaten, die met een beetje handigheid ook voldoet. Door twee doeken een beetje slim te vouwen worden wonden afgedekt waar wij hier een set van 6 geprefabriceerde wegwerp doeken voor gebruiken. Een koplampje op een accu vervangt een set dure multi-halogeen lampen OK verlichting (ook handig als de stroom weer eens uitvalt). Door basis setjes van instrumenten te gebruiken die zo nodig aangevuld worden met losse instrumenten komen wij net zo ver als de standaard steriele instrumenten sets in onze ziekenhuizen met 10 maal zoveel instrumenten. Tekeninkt voor het operatie plan wordt gedruppeld in een uitgevouwen hechting verpakkinkje. Hechtingen worden tot de laatste centimeter gebruikt. Met een vliegenmepper worden insecten van de OK hardhandig en definitief verwijderd. Ver weg is de overdaad van onze medische consumptie maatschappij. Met wat improvisatie komen wij met twee kleine kisten met medische hulpmiddelen, in plaats van kamers vol dure apparatuur, ook een heel eind. Uiteindelijk hebben we honderden patiënten poliklinisch gezien en 67 patiënten geopereerd. Hierbij waren vele zeer grote ingrepen, zoals hersenchirurgie, extreme verbrandingen, onwaarschijnlijk grote tumoren en afzichtelijke verminkingen. Het leek wel een schilderij van Jeroen Bosch. Vrijwel alle ingrepen zijn voorspoedig verlopen Een enkele complicatie kon tijdig en goed worden opgevangen. De hulp van de locale staf in het ziekenhuis was hart verwarmend en vele leden van het locale kerkgenootschap hebben als vrijwilligers ondersteunende noodzakelijk hulp geboden, zoals vertalen, schoonmaken, zorgen voor ons eten (we verlangden in het geheel niet meer naar de Europese keuken), vervoer en nazorg voor de patiënten. Na een dag keihard werken, werden wij met een prauw met dwarsliggers en een puffend motortje naar de bungalows van Annelies aan de oever van het Poso meer gevaren met uitzicht op de bergen van Sulawesi om 's avonds van ons welverdiende Bintang biertje te genieten. In het weekend ook nog, met ontbloot bovenlijf, zwetend van de hitte, de hond van Annelies afgeholpen van borstkanker, wel 14 borsten dus moeten verwijderen.
Tijdens de lange terugreis uit de gordel van smaragd tevreden terug kijkend, denk ik dat wij middels dit project een bijdrage aan de kwaliteit van het leven en aan levensgeluk van een aantal bewoners van Tentena en wijde omstreken hebben kunnen leveren.
Dr. Hans P. de Bruijn, plastisch chirurg